De Buurkerk, een nieuwe bouwgeschiedenis
Hoewel de Buurkerk de oudste en grootste parochiekerk van de stad Utrecht is, is er over zijn vroegste geschiedenis vrijwel niets bekend. Aangenomen wordt dat de kerk al in de tiende eeuw is gesticht te midden van een burgerlijke nederzetting.
Deze later als Stathe aangeduide haven- en handelswijk lag vlak ten westen van de bisschoppelijke burcht en wordt in 1007 voor het eerst vermeld. Toen werd de nederzetting vanwege de naderende Noormannen namelijk door de eigen bewoners in brand gestoken om te voorkomen dat de Vikingen deze zou kunnen gebruiken voor een aanval op de bisschoppelijke burcht, waar de bewoners een veilig heenkomen hadden gezocht.
Toren Buurkerk en Domtoren, W.G. Baer 1909
De Buurkerk was naast parochiekerk ook stadskerk en daardoor sterk verbonden met het stedelijke leven. Vrijwel alle gilden bezaten een altaar in de kerk en daarnaast kenden twee onderdelen van de kerk een bij uitstek stedelijk gebruik. Zo werden in de Raadskapel, tegen de noordzijde van de Buurtoren, raadsbesluiten afgekondigd en hingen in de Buurtoren naast de kerkklokken ook de stadsklokken: de Waakklok, de Raadsklok en de Banklok, die respectievelijk de symbolen waren van veiligheid, stedelijk gezag en de rechtsban. In de Buurtoren was ook een cachot en de toren zelf was permanent bemand door torenwachters, die waakten over de veiligheid van de stad.
Klokkenstoel Buurkerk, Gemeente Urecht
Net als zoveel middeleeuwse kerkgebouwen is ook de Buurkerk onvoltooid gebleven. Zo zijn de in 1405 tijdelijk gestaakte bouwwerkzaamheden aan de Buurtoren uiteindelijk niet meer hervat, waardoor de geplande achtkantige lantaarnbekroning, analoog aan de Domtoren, nooit tot uitvoering is gekomen.De toren wordt tot op heden bekroond door een ‘tijdelijke’ torenspits. In 1552 werd de verbouw tot een volwaardige vijfbeukige hallenkerk definitief gestaakt, vermoedelijk mede als gevolg van de eerste tekenen van de Reformatie die uiteindelijk in 1580 zou plaatsvinden. Op zondag 25 augustus 1566, was de Buurkerk als eerste van de Utrechtse kerken, slachtoffer van de Beeldenstorm. Het architectonisch voorkomen van de Buurkerk boette sterk aan uitstraling in door de sloop van de indrukwekkende koorpartij in 1586, om zo meer ruimte te krijgen op de Choorstraat, en door het verlies van de imponerende kapconstructie op het schip en de twee hoofdzijbeuken door toedoen van de storm van 1674. Wel zijn met hergebruik van het hout van de grote kapconstructie de huidige kappen op het schip en de hoofdzijbeuken tot stand gekomen.
Lees meer
In het Jaarboek 2018 van de Historische Vereniging Oud-Utrecht staat een artikel van Hein Hundertmark, dat de bouwgeschiedenis van de Buurkerk beschrijft. In zijn artikel gaat hij in op eerdere publicaties over de bouwgeschiedenis van de Buurkerk en op de resultaten van recent onderzoek, dat Hein Hundertmark als bouwhistoricus voor de stad Utrecht uitvoerde. Lees het artikel over de bouwgeschiedenis van Buurkerk HIER als pdf
De presentatie van het Jaarboek 2018 vond 25 november plaats in BAK, basis voor actuele kunst, op de Pauwstraat 13a in Utrecht.
Foto's: De Buurkerk te Utrecht. (W.G. Baer, 1909, Het Utrechts Archief)