Nieuws

We hebben bij het Utrechts Archief gezocht naar beelden uit het slavernijverleden in de stad Utrecht. Van de gevonden beelden hebben we er een aantal in de kop van onze website geplaatst, iedere klik door onze website levert een nieuw beeld.

Het dikste nummer van Tijdschrift Oud-Utrecht ooit verschijnt op 7 juni a.s. met als titel '100 jaar passie voor Utrecht'. Leden van Oud-Utrecht zijn die middag van harte welkom bij de presentatie in het Stadhuis. Na overhandiging van het eerste exemplaar aan een prominente Utrechter volgt een kleine 'talkshow' met auteurs, geportretteerden en andere betrokkenen.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Nederland krijgt een eigen Nationaal Slavernijmuseum. Over een paar jaar moet het museum zijn deuren openen voor het publiek. Op maandag 15 mei was daar in Utrecht een bijeenkomst over. Nieuwsgierig geworden ging Oud-Utrecht erop af. Hier een kort verslag van een inspirerende bijeenkomst.

Oud-Utrecht is dit jaar 100 geworden en dat vieren we natuurlijk uitgebreid. Zo hebben we een cadeau aan de stad gegeven, een doe-boek over geschiedenis voor alle leerlingen van groep 6, 7 en 8 in heel Utrecht, en organiseren we dagen over geschiedenis in Utrechtse wijken.

Het Romeinse fort bij Vechten in de provincie Utrecht is een van de grootste en tegelijk een van de minst bekende forten langs de Romeinse grens (de limes) in Nederland. Het fort, dat destijds Fectio heette, was in gebruik tussen het begin van onze jaartelling en de vierde eeuw na Chr. Er was voornamelijk ruiterij gestationeerd. Het Rijksmuseum van Oudheden is al bijna 200 jaar betrokken bij archeologisch onderzoek in Vechten en in de afgelopen jaren konden vele vondsten aan de museumcollectie worden toegevoegd. De 100 meest bijzondere stukken zijn nu tijdelijk te zien in de tentoonstelling ‘Vondsten uit Fort Vechten’ op de afdeling Archeologie van Nederland (1 juni 2023 tot en met 31 oktober 2024). De expositie heeft niet alleen aandacht voor de archeologische voorwerpen, maar òòk voor degenen die ze in de afgelopen decennia verzameld hebben.

Oud-Utrecht helpt mee om de kennis over het koloniale en slavernijverleden te vergroten met een korte reeks artikelen op deze site. We werken daarin samen met het Comité 30 juni / 1 juli Utrecht. In dit artikel presenteert dit Comité zich.

Op 13 mei is in de Andrieskerk van Amerongen het boek Adel en Ridderschap in de provincie Utrecht gepresenteerd. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan de Commissaris van de Koning in de provincie Utrecht, de heer H. Oosters. Het boek is geschreven door Renger de Bruin, senior-onderzoeker bij de Universiteit Utrecht. Een interview van Mario Gibbels.

Koning Willem-Alexander opende donderdag 11 mei de tentoonstelling Ode aan Antwerpen. Het geheim van de Hollandse meesters. De tentoonstelling in het Museum Catharijneconvent toont met ruim tachtig werken uit de zestiende en zeventiende eeuw de grote invloed van Vlaamse schilders op de Hollandse schilderkunst. Van 14 mei tot 17 september is de tentoonstelling open voor bezoekers.

Oud-Utrecht helpt mee om de kennis over het koloniale en slavernijverleden te vergroten met een korte reeks artikelen op deze site. We werken daarin samen met het Comité 30 juni / 1 juli Utrecht. In dit artikel schrijven Jitske Hell en Joyce Pennings over de Route Koloniaal verleden van Utrecht op de Utrecht Time Machine.

Op 15 mei 1923 werd in Amsterdam ‘De Hollandsche Molen, vereniging tot behoud van molens in Nederland’ opgericht. De vereniging bestaat dus 100 jaar. Op 13 en 14 mei is de 50ste editie van de Nationale Molendag extra feestelijk, met volop culturele activiteiten in het hele land. 

Erik Tigelaar heeft jarenlang onderzoek gedaan naar de straatnamen in Utrecht. In Het Utrechts straatnamenboek kunnen Utrechters lezen hoe straten zoals Ledig Erf, Hanengeschrei en Ondiep aan hun bijzondere namen zijn komen. Hier is een interview van Mario Gibbels. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Op 23 februari 2022 sprak de burgemeester van Utrecht haar excuses uit over de rol van het stadsbestuur in het slavernijverleden. Op 30 juni 2023 wordt in het Griftpark het slavernijmonument onthuld. Oud-Utrecht helpt mee om de kennis over het koloniale en slavernijverleden te vergroten met een korte reeks artikelen. In dit eerste artikel kijken we terug naar eerdere publicaties en activiteiten van Oud-Utrecht. 

Utrecht kent verschillende vernieuwers van de kunst, zo introduceerde Jan van Scorel hier de renaissance, Gerard van Honthorst vertaalde het caravaggisme naar de lage landen, en Gerrit Rietveld werd wereldwijd bekend met zijn toepassingen van De Stijl. En misschien niet zo bekend, ook Pieter Christoffel Wonder was een zeer succesvolle schilder die in de 19^e eeuw in Utrecht en Londen zijn finest hours beleefde. Hij was in Utrecht zeer actief in het culturele leven, hij was met Jan Baptist Kobell in 1807 oprichter en directeur van Kunstliefde. Zijn werk verscheen op de belangrijke Tentoonstellingen van Levende Meesters en hij was een veelgevraagd schilder met zijn romantische taferelen en realistische portretten. Nog steeds zijn zijn schilderijen in verschillende musea te vinden.

Op 22 april, op de geboortedag van de Utrechtse verzetsheldin Truus van Lier (1921-1943), is om 10 uur een struikelsteen gelegd voor haar moeder Derkje van Lier-Wensink (1890-1945). De steen is geplaatst voor het ouderlijk huis van Derkje en Truus aan de Prins Hendriklaan 48. 

In De Bilt bestaat sinds 2018 de site van Online Museum De Bilt. Daar is nu ook de Canon van Utrecht geplaatst. 

Tijdens het Historisch Café op 14 april was de presentatie van het Utrechtse Straatnamenboek. U kunt hier de hele presentatie terugkijken. 

Een paar stevige schoenen hadden we aan moeten trekken. Dat vindt Michiel Plomp als hij ons op 29 maart tijdens de lezing Verdwenen groen meeneemt naar de negentiende eeuw voor een pittige wandeling langs bijzondere tuinen en parken in de binnenstad van Utrecht. Al eerder schreef hij artikelen voor onze site. Michiel Plomp is kunsthistoricus, werkte bij het Metropolitan Museum of Art in New York en werd later hoofdconservator bij Teylers Museum in Haarlem. Sinds hij meer tijd heeft, is hij vrijwilliger voor de Open Tuinendag en verdiept hij zich in Utrechts groen. Behalve Oud-Utrechters waren er bij de lezing dan ook veel leden van de Nederlandse Tuinenstichting aanwezig.

Op 14 april 2023 verschijnt Het Utrechts straatnamenboek van Erik Tigelaar, een uitgave van WBooks ter gelegenheid van 100 jaar Oud-Utrecht. Dat is goed nieuws voor onze stad. Het is een opvolger van de in de 19e eeuw verschenen drie boeken van Nicolaas van der Monde over pleinen, straten, stegen, waterleidingen, wedden, putten en pompen der Stad Utrecht.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

WBOOKS geeft in samenwerking met Oud-Utrecht 3 exemplaren van ‘Het Utrechts straatnamenboek ‘ weg! 

Oud-Utrecht presenteerde in samenwerking met Salon Saffier vrijdag 24 maart in stadhuis Utrecht de heruitgave van het boek Een Dom en de stad rondom, met toelichting door kunsthistoricus Hans Ebbink. Het gaat om een stadswandelgids die oorspronkelijk in 1942 anoniem verscheen en uitgegeven werd door de A.N.W.B. Nu in 2023 is het boek uitgegeven door Salon Saffier.

Paushuize, een van de fraaiste monumenten van de Utrechtse binnenstad, werd in 1517 gebouwd in opdracht van Adriaan Florisz Boeyens (1459-1523), de latere – en enige Nederlandse – paus Adrianus VI. Boeyens heeft uiteindelijk zelf nooit in het huis gewoond, maar wel tal van andere interessante mensen. Paushuize en zijn geschiedenis zijn al uitvoerig bestudeerd, maar de tuin niet, terwijl het zo’n grote, openbaar toegankelijke groene plek is. Uiteraard heeft ook daar zich in de afgelopen eeuwen van alles afgespeeld. Dit is de elfde bijdrage van Michiel Plomp over groen erfgoed in Utrecht.

Op vrijdag 17 maart is in het Stadhuis het eerste exemplaar uitgereikt van Post uit Utrecht. Prentbriefkaarten van de stad Utrecht uit de collectie Lisman, 1900-1925.

Stichting Kerken Kijken Utrecht verzorgt al meer dan 40 jaar de openstelling van 12 Utrechtse binnenstadskerken, zodat bezoekers kunnen genieten van de culturele rijkdom die deze kerken te bieden hebben. Dit is niet mogelijk zonder onze enthousiaste vrijwilligers! Lijkt het jou leuk om hier een bijdrage aan te leveren? Wij zijn op zoek naar zowel gastheren/-vrouwen als gidsen om ons team te ondersteunen en versterken. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Op vrijdag 17 februari nam Leen Dorsman afscheid als hoogleraar Universiteitsgeschiedenis, hiermee kwam een einde aan zijn decennia lange inzet voor het departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. 

De 38e Van der Monde-lezing werd op 15 februari 2023 gegeven door Eric Jorink, Teylers hoogleraar Verlichting en religie aan de Universiteit van Leiden. Hieronder het videoverslag.

Onlangs verscheen de SteenGoed-editie 'Historische winkelpuien Twijnstraat - puien, ondernemers erachter en hun overig nagelaten erfgoed’ van Ton Hooft. Het gaat om zo'n 20 nog oorspronkelijke of zo goed als oorspronkelijke winkelpuien uit de periode 1850-1909. Naast vooral 'beschrijvingen' van de puien met veel afbeeldingen gaat het ook over de ondernemer/winkeliers die er, figuurlijk en letterlijk, achter zaten en het brengt diverse nieuwtjes. In zijn inleiding beschrijft Ton Hooft wat hij ons biedt.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Oud-Utrecht dateert van 1923, hetzelfde jaar waarin er een onvergetelijke avond in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen plaatsvond. De tussen gotiek en neoclassicisme ingedommelde burgerij van Utrecht kreeg op 29 januari 1923 hoog avant-gardistisch bezoek: Dada! Het zou de meest legendarische slag van de hele Nederlandse Dada-veldtocht worden. De avond liep volledig uit de hand, het publiek misdroeg zich, er was schandaal, de hoofdrolspelers publiceerden achteraf tegenstrijdige verhalen.
Hieronder een artikel van kunsthistoricus Mark van Gend uit Tijdschrift Oud-Utrecht 2011. Het zou tot een heropvoering van de Dada soirée komen in 2013 bij het 90-jarig bestaan van Oud-Utrecht; een verslag daarvan en het boek Dada Utrecht van Niels Bokhove en Mark van Gend zijn hieronder te vinden.

Het plein voor de ingang van de Universiteitsbibliotheek aan de Wittevrouwenstraat was ooit de voorhof van het paleis van Lodewijk Napoleon, de eerste koning van Nederland. Op deze basse-cour stond de paleiswacht en op gezette tijden klonk er een militaire kapel en exerceerden er legeronderdelen. In de loop van de 19de eeuw maakte de geplaveide voorhof echter plaats voor een fraaie tuin met bomen, waar Utrechters bijna 135 jaar lang van hebben kunnen genieten. Dit is de tiende bijdrage van Michiel Plomp over groen erfgoed in Utrecht.

De twee beroemdste zilversmeden uit de Nederlandse geschiedenis zijn Adam (1569-1627) en Paulus (1570-1613) van Vianen. Ze zijn beiden in Utrecht geboren en bij Utrechtse zilversmeden in de leer geweest. Hun vakmanschap was onovertroffen en ze waren heel innovatief met de ontwikkeling van de kwabstijl. Adam bleef zijn hele leven in deze stad wonen en werken. Paulus vertrok rond 1590 naar Frankrijk, reisde door naar Duitsland en vestigde zich in Praag waar hij door keizer Rudolf II als hofedelsmid in dienst genomen werd. Zij, maar ook andere leden van de familie zoals Ernst, Christiaen en Martinus van Vianen, behoorden tot de zeer kleine groep edelsmeden die als beeldende kunstenaars werden gewaardeerd en gehonoreerd. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

De fotografie was in opmars in het midden van de 19de eeuw. Door technische en chemische verbeteringen daalden de kosten waardoor de populariteit van het medium groeide. Een foto maken was wel een omslachtig procedé en daardoor sterk aan huis gebonden. Binnenopnames waren echter lastig te maken vanwege gebrek aan licht. Vandaar dat veel vroege foto’s situaties laten zien rond het huis of in de tuin. In de negende bijdrage van Michiel Plomp over groen erfgoed in Utrecht bekijken we het oeuvre van de amateurfotograaf Jordaan Everhard van Rheden (1822-1890). Hij legde zijn familie en huisgenoten steeds in de achtertuin van zijn huis op de gevoelige plaats vast, aanvankelijk in Utrecht, en na 1870 in Wijk bij Duurstede.

Het Jaarboek van Oud-Utrecht heeft het afgelopen jaar drie nieuwe redactieleden gekregen. Een van de nieuwe redactieleden is Lieke Wijnia, conservator bij Museum Catharijneconvent en docent aan het University College Utrecht. 'Het leek me erg leuk om met een groep redactieleden bezig te zijn met de geschiedenis van Utrecht.'

Vorig jaar verwierf Museum Catharijneconvent een gigantische, wonderschone achttiende-eeuwse kerststal afkomstig uit het Italiaanse Napels. Na maanden bouwen en restaureren is het nu zover: de onthulling van de mooiste kerststal van Nederland. Iedereen kan tussen 18 december en 8 januari gratis binnenlopen om te genieten van honderden eeuwenoude, handgemaakte kerststalfiguren die samen een betoverende stad in miniatuur vormen. En dat alles in Utrechtse sferen: de kribbe staat onder de Domtoren en de beroemde Utrechtse grachten fungeren als decor. Kunst van grote klasse!

Het eerste exemplaar van Jaarboek Oud-Utrecht 2022 is zondagmiddag door hoofdredacteur Wilbert Smulders uitgereikt aan Iris Vos van Utrecht 900.

Vanaf 1 juni 2023 tot en met 31 oktober 2024 presenteert het Rijksmuseum van Oudheden een tentoonstelling Vondsten uit Fort Vechten, met 100 objecten over het Romeinse Castellum Fectio. Daarin aandacht voor de oudste opgravingen én meer recente vondsten. Hieronder meer over Castellum Fectio, de opgravingsgeschiedenis en de vondsten.

Op 9 december, Paarse Vrijdag, lanceerde Queer U Stories (QUS) de nieuwe Utrechtse Regenboogcanon (www.queerustories.nl). De canon toont pieken en dalen uit de historie van de Utrechtse queergemeenschap; van 18de eeuwse sodomietenvervolging tot de Utrecht Pride. De canon vertelt verhalen die tot nu toe vaak verdoezeld werden en is daarmee een bron van kennis, inspiratie en identificatie voor de Utrechtse queergemeenschap. 

 Het Jaarboek van Oud-Utrecht heeft het afgelopen jaar drie nieuwe redactieleden gekregen. Een van de nieuwe redactieleden is Floortje Tuinstra van Het Utrechts Archief. Tuinstra vindt artikelen leuk die over een bepaalde plek of locatie in Utrecht gaan. 'Dat je er langs loopt en dan bedenkt dat je er een artikel over hebt gelezen in het Jaarboek.'

Het Spoorwegmuseum begon op de Moreelselaan, in 1928. Sinds 1951 is het gevestigd in het Maliebaanstation. Het is nu de best bezochte attractie van de stad.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Dit jaar viert Utrecht dat het 900 jaar geleden stadsrecht heeft gekregen. Op 2 juni 1122 ontvingen de Utrechters echter nog een tweede oorkonde van de Duitse keizer. Deze bevatte de tarieven die kooplieden van elders in Utrecht moesten betalen aan de tollenaar van de bisschop.

Op eerste kerstdag zendt KRO-NCRV om 19.30 uur Adrianus, de Nederlandse paus uit. Deze documentaire van regisseur Bart Ruijs vertelt het spannende leven van de enige Nederlandse paus ooit, Adrianus VI. Het is dit jaar precies 500 jaar geleden dat hij gekozen werd.

Midden achttiende eeuw woonde en werkte een geniale autodidact, een ‘uomo universale’, acht maanden in Utrecht: de Zwitserse wetenschapper en filosoof Johann Heinrich Lambert. Hij begeleidde twee adellijke jongemannen op hun Grand Tour door Europa.

Vanaf 11 februari 2023 tot en met 4 juni 2023 presenteert het Centraal Museum een tentoonstelling over de Bentvueghels, een berucht kunstgenootschap.

De geschiedenis van Utrecht ademt muziek. Ieder jaar verkent Camerata Trajectina een episode uit de muziekgeschiedenis van haar thuisstad. Deze editie duikt het ‘muzikale geheugen van Nederland’ in de Utrechtse liedboekjes uit de 17e eeuw. De uitvoering is op vrijdag 30 december.

Het Vredenburg was in de jaren vijftig onderwerp van stedenbouwkundige studies en discussies. De Jaarbeurs wilde uitbreiden, de gemeente wilde een aantrekkelijk plein voor Utrechters én Jaarbeursklanten. Ze vroeg architect J.J.P. Oud een plan te maken voor het plein en als supervisor op te treden voor alle nieuwbouwplannen. Een daarvan betrof Hotel-café-restaurant ,,Smits”, bij de opening door burgemeester De Ranitz geroemd als exemplarisch voor de aantrekkingskracht van Utrecht en voor een mooi Vredenburg.
Door Bettina van Santen, architectuurhistoricus gemeente Utrecht en redactielid Tijdschrift Oud-Utrecht, het artikel verscheen eerder in Tijdschrift Oud-Utrecht 2017.

Oud-Utrecht lid Laurens Schoemaker werkt bij het RKD - Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Hij maakte voor de tentoonstelling De Ommuurde Stad een stadswandeling met Herman Saftleven. Nu komt er op 25 november een boekuitgave en een week later een tentoonstelling bij het RKD.

De Gemeente Utrecht lanceert een nieuwe website waarmee inwoners en bezoekers Utrechts erfgoed kunnen ontdekken. In de historische binnenstad, maar ook in de jonge wijken is veel bijzonder erfgoed bewaard. Via de website kunnen inwoners op zoek naar erfgoed in de buurt en meer te weten komen over de geschiedenis van hun stad.

Op 2 juni 2022, de dag dat Utrecht 900 jaar bestond, verscheen het kinderboek ‘De Spoken van het Stadhuis, en andere Utrechtse verhalen’. Het startsein van een schrijfwedstrijd voor 1.000 leerlingen groep 6 en 7 van 20 Utrechtse basisscholen. Donderdag 10 november was het slotfeest in Bibliotheek Neude. Met een prijsuitreiking voor het mooiste verhaal. 

Het Jaarboek van Oud-Utrecht heeft het afgelopen jaar drie nieuwe redactieleden gekregen. Een van de nieuwe redactieleden is Marijke Huisman, universitair docent Publieksgeschiedenis, Educatie & Burgerschap aan de Universiteit Utrecht. 'Ik zou graag wat meer aandacht willen zien voor vrouwen en nieuwkomers in het Jaarboek.'

In Provinciale Staten van Utrecht is door nagenoeg alle fracties samen een voorstel ingediend om in 2025 te herdenken dat de Stichtse Landbrief 650 jaar geleden getekend is. Een moment om niet alleen het 650-jarig bestaan van de Staten van Utrecht te vieren, maar ook aandacht te besteden aan hoe democratie vorm krijgt in de veranderende taken en rollen van provincies. De Commissaris van de Koning, Hans Oosters, nam de motie in ontvangst van VVD-Statenlid en initiatiefnemer Arthur Kocken. Voor de gelegenheid was de motie opgesteld in gelijkenis van het oorspronkelijke document.

In 1939 was er een grote Willibrord (658-739) herdenking in Utrecht. 1200 jaar na zijn overlijden. De nationale herdenking ging gepaard met een tentoonstelling over vroeg middeleeuwse kunst en met plannen voor de plaatsing van een standbeeld. Door de Tweede Wereldoorlog werd dat uiteindelijk geplaatst op 7 november 1947, op het Janskerkhof. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

60 kilo weegt de uit 1471 daterende klepel van de Banklok uit de Buurtoren en die is met klokkengieter Laudy mee. Gemeente Utrecht bericht dat het ijzer van de klepel na al die eeuwen te hard is geworden en nu wordt uitgegloeid om het weer zachter te maken.

Een bijzonder mens overleed op 26 oktober 1970, Marcel Minnaert. Hij vluchtte aan het eind van de Eerste Wereldoorlog met zijn moeder vanuit België naar Nederland, promoveerde voor de tweede keer, werd hoogleraar sterrenkunde (1937-1963) en directeur van sterrenwacht Sonnenborgh. Zijn grootste roem zou hij krijgen met zijn studie naar de zon, met de wereldberoemde Utrecht Atlas van het zonnespectrum, en zijn boek ‘The Solar Spectrum’. Bekend is hij ook van zijn driedelige boekenserie ‘De natuurkunde van ’t vrije veld’. Het Minnaertgebouw van Universiteit Utrecht op het Utrecht Science Park draagt zijn naam, het is een onderwijsgebouw voor de faculteiten Bèta- en Geowetenschappen. Hieronder een levensbeschrijving en enkele van de vele anekdotes over wetenschapper en didacticus Prof. dr. Marcel Minnaert.

Het Centraal Museum strijkt neer in Landhuis Oud Amelisweerd. Deze prachtige, historische buitenplaats vormt vijf jaar lang, van de lente tot en met de herfst, het decor voor een solotentoonstelling van een gerenommeerde Nederlandse hedendaagse kunstenaar. Marijke van Warmerdam is de tweede kunstenaar in deze vijfjarige programmering. Haar werk is te zien van 10 september tot en met 13 november 2022.

Het is Koude Oorlog weekend op 22 en 23 oktober, er zijn veel locaties open, zoals de commandobunker Lunet 1 en Park Vliegbasis Soesterberg. Historische Vereniging Oud-Utrecht maakte al eens een themanummer over Utrecht in de Koude Oorlog, met daarin een paar heel speciale artikelen die hieronder zijn te vinden. 

Stichting Vrienden van de Domkerk, Werkgroep ‘Rampjaar 1672 en de Domkerk’, en Educatieve Dienst Domkerk nodigen je van harte uit voor het symposium ter herdenking van 350 jaar Rampjaar 1672 en de Domkerk. De bijeenkomst sluit aan op de gelijknamige tentoonstelling die in de Domkerk te zien is van 13 augustus tot en met 30 oktober 2022.

Tijdens het eerste Koude Oorlog Weekend van 22 en 23 oktober a.s. is de Nationale Commandobunker voor de BB (Bescherming Bevolking) op Lunet 1 in Utrecht geopend voor publiek. De Nationale Commandobunker voor de BB, in 1955 gevestigd in de linker flankazemat van Lunet 1 in Utrecht, speelde in de Koude Oorlog een bijzondere rol.

In de achtste bijdrage van Michiel Plomp over groen erfgoed in Utrecht bezoeken we het Oranjepark in Wijk C. Dat was bijna zestig jaar lang, van 1883 tot 1939, de groene long van Wijk C, waar kinderen veilig buitenspeelden en de lotsverbondenheid van de overwegend minder bedeelde bevolking van de wijk nieuwe uitingsvormen vond. Het park was niet groot, maar wel het enige openbare park ín de binnenstad, met bovendien een van de eerste kinderspeelplaatsen in ons land. Ook werd in dit park, onder de bezielende leiding van de vereniging ‘Het Oranjepark’, de eerste ‘Prinsessedag’ georganiseerd, die later als Koninginne- en nu Koningsdag landelijk ingevoerd zou worden. Helaas viel het park in 1939 ten prooi aan stadsvernieuwing.

De Utrechtse familie Brom was van vele markten thuis, de overeenkomst was hun thuisbasis in Utrecht en hun creativiteit. De edelsmederij Brom in Utrecht werd opgericht in 1856 door Gerard Bartel Brom. Het atelier voor edel- en siersmeedkunst heeft meer dan honderd jaar bestaan en sloot de poorten in 1961. Naaldkunstenaar Hildegard Brom-Fischer (1908-2001) was getrouwd met de Utrechtse edelsmid Jan Eloy Brom (1891-1954). Haar bekendheid is misschien niet zo groot meer maar haar werk wel, zoals dat in het Utrechtse stadhuis.

Op de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis 2022 konden de bezoekers stemmen wie de belangrijkste historische Utrechter is, met een duidelijke winnaar: Anna Maria van Schurman. In haar tijd was ze wereldberoemd, de Nederlandse Minerva, de Tiende Muze, de Ster van Utrecht!

Op de mooie herfstavond van zaterdag 8 oktober begaven velen zich naar de Domkerk om een bandje te halen als toegang tot acht historische locaties, stadstours en stadswandelingen.

In het Volksbuurtmuseum aan de Waterstraat 27 in Utrecht is vanaf 13 oktober de nieuwe tentoonstelling STERRENWIJK, een kijk op ’t wijk te zien. Een tentoonstelling waarin je wordt meegenomen door deze echte Utrechtse volksbuurt, vanaf de bouw van de eerste woningen tot aan de huidige tijd. 

Oktober is de Maand van de Geschiedenis, en het is Kinderboekenweek, met mooi Utrechts nieuws! Hoe maak je erfgoed aantrekkelijk voor kinderen? Hoe neem je ze mee in de verhalen over het verleden, maar laat je ze ook nadenken over de toekomst? Met het boek De spoken van het Stadhuis én het bijbehorende educatieproject zijn leerlingen van 50 basisscholen in de stad Utrecht actief met het verleden, heden en de toekomst van hun stad. Via een lesprogramma leren ze verhalen schrijven over de plek waar ze wonen. 20 bekende kinderboekenschrijvers schreven een verhaal voor het boek De spoken van het stadhuis. Denk aan Annet Schaap, Anna Woltz, Koos Meinderts en Janneke Schotveld. De tweede druk van dit boek is inmiddels al verschenen. De kinderboekenschrijver Floor Tinga, die ook een verhaal schreef voor dit boek, ontwikkelde het educatieve project. Nieuwsgierig? Lees hieronder meer!

Ter gelegenheid van de voltooiing van de restauratie van de Domkerk in de jaren 2017-2022 heeft de Amsterdamse kunstenares Da van Daalen (1956) een serie eigentijdse penningen ontworpen. De penningen uit 2022 maken deel uit van een veel langere traditie. In het oktobernummer van Tijdschrift Oud-Utrecht schreef Theo Kralt (voorzitter van de Commissie Restauratie en Fondsenwerving Domkerk 2017-2022) daarover een korte bijdrage. Een langere en completere versie is hier beschikbaar als pdf.

Onlangs werd Utrechtse Staaltjes gepresenteerd. Een vriendenbundel voor Casper Staal ter gelegenheid van diens 75ste verjaardag. De bundel is de tweede uitgave van de Stichting Utrechts Religieus Erfgoed.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

In de zevende bijdrage van Michiel Plomp over groen erfgoed in Utrecht bezoeken we het huis en de tuin van Nicolaas Beets. De Boothstraat, nu een wat vergeten straat tussen het Janskerkhof en de Voorstraat, was vroeger een van de meest gewilde locaties in de stad. Hoge burgerij en adel woonden hier in kasten van huizen met fraaie tuinen. De grootste tuin hoorde bij Boothstraat 6, in de 19de eeuw het huis van Nicolaas Beets en zijn gezin. Het leuke is dat vader Beets zelf en drie van zijn in totaal dertien (!) kinderen allerlei wetenswaardigheden hebben nagelaten over de tuin en hun leven daarin.

Op zaterdag 8 oktober 2022 tussen 20.00 en 00.00 uur vieren we de geschiedenis van de stad en regio Utrecht tijdens de vijfde editie van de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis. Het thema van deze editie is De Gezichten van Utrecht, over de vele verschillende gezichten van onze stad: de mensen, de gebouwen en de verhalen die de stad maakten.

Dit jaar is het niet alleen 900 jaar geleden dat Utrecht stadsrechten ontving maar ook 900 jaar geleden dat de bewoners van Dorestad (nu Wijk bij Duurstede) de Kromme Rijn afdamden. Dit was noodzakelijk om de ontginning van het uitgestrekte veengebied langs de Kromme Rijn mogelijk te maken. Gerda Oskam vertelde daarover in het historisch café van 9 september 2022.

Op de werven in Utrecht staan zo’n 350 bomen. Vanaf de Domtoren valt het meteen op, de grachten zijn te herkennen als groene linten in de stad. Ook beneden in de stad is het goed te zien, het groen is verweven met de grachten en werven. Voor Utrecht is uniek dat je vanaf straatniveau in de kruinen van de bomen kunt kijken die beneden op de werven staan. De werfmuren zijn ook groeiplaats van zeldzame varensoorten. Er is veel werk aan de werf gaande om de werven voor de toekomst te behouden. De bomen zijn groen erfgoed dat ook aandacht verdient.

Tijdens de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis 2022 zal Oud-Utrecht ook de eigen vereniging presenteren. Bij de stand van Oud-Utrecht wordt dan de verkiezing gehouden van de meest aansprekende historische persoon van Utrecht. De keuze gaat tijdens de nacht over maximaal 10 personen. Om tot deze lijst te komen doen wij hier een oproep om personen aan te melden. Wij stellen dan uit deze inzendingen een shortlist van 10 personen samen. De historische persoon die u kiest hoeft niet iemand uit een ver verleden te zijn maar wel iemand die iets voor de stad betekend heeft.

Ja, ook in 1972 werden de stadsrechten van Utrecht gevierd. Geen Kensington op de Domtoren of een etappe van de Vuelta Holanda, wel veel aandacht voor de rijke stadsgeschiedenis van Utrecht.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

In de zesde bijdrage van Michiel Plomp over groen erfgoed in Utrecht passeren drie Utrechtse horecatuinen de revue, heel verschillend van functie en ook compleet verschillend van karakter. Het gaat om die van de Sociëteit De Vereeniging aan de Mariaplaats, die van voormalig Hotel des Pays Bas aan het Janskerkhof en die van Café-Restaurant Witjens aan het Vredenburg. De eerste is recentelijk hersteld, zij het op kleinere schaal. De tweede is nog in rudimentaire vorm aan te wijzen. De laatste is geheel verdwenen. 

Vanaf 26 augustus tot en met 4 september 2022 is het Festival Oude Muziek Utrecht met het ogenschijnlijk frivole festivalthema Galanterie. Daarmee wordt de verfijning van de achttiende-eeuwse rococo verkend. Deze ontstaat in Frankrijk en steekt heel Europa aan met een nieuw levensgevoel: licht en vrij. Het concept ‘galant’ is echter veel ouder. Het voert ons terug naar de middeleeuwse amour courtois en de ideale hoveling uit de renaissance. Dit nodigt uit tot een brede programmering waarin we aspecten als sociale codes en goede manieren samen met co-curator Rosi Braidotti cultuurhistorisch onderzoeken, vroeger en nu. 

40 jaar geleden, in 1982, ging het eerste Holland Festival Oude Muziek Utrecht van start, meteen al in de nazomerse tiendaagse vorm. Hier volgt een geschiedenis van het Festival Oude Muziek.

Afgelopen weekend was het festival Lowlands, voluit A Campingflight to Lowlands Paradise, een driedaags muziekfestival dat sinds 1993 jaarlijks in Biddinghuizen gehouden wordt. Mojo Concerts begon Lowlands als tegenhanger van festivals als Pinkpop en Dynamo Open Air en probeerde hier wat alternatievere muziek uit. Lowlands vindt haar oorsprong in een van de eerste Nederlandse popfestivals, A Flight to Lowlands Paradise, dat 24 en 25 november 1967 plaatsvond in de Margriethal van de Jaarbeurs. Ondanks een amateuristische organisatie werd de eerste Flight to Lowlands Paradise met 8.000 bezoekers een daverend succes. De tweede editie een jaar later -18.000 man publiek- liep uit op een debacle.

Een van de mooiste tekeningen die het profiel van de stad Utrecht in beeld brengen, bevindt zich in Parijs. Dit weinig bekende stadsportret, gemaakt door Adam Frans van der Meulen (1632-1690), dankt zijn ontstaan aan de expansiedrift van de Franse koning Lodewijk XIV en diens veroveringstocht in de noordelijke Nederlanden in het ‘rampjaar’ 1672.

De hele stad is versierd voor de Vuelta, de toeschouwers staan op 18 augustus samengedrongen op het Vredenburg voor de ploegenpresentatie. Op 31 augustus 1885 was het Vredenburg ook zo goed bezet, voor de eerste Utrechtse wielerwedstrijd op een wielerbaan van verbrijzeld kiezelzand van 250 meter. Charley Bingham, een van de oprichters van de ANWB, werd winnaar van Provincie Utrecht op de hoge bi, het vervaarlijke rijwiel met ultrahoog voorwiel waarop, wanneer eenmaal op gang, wordt rondgeraced alsof het niets is. De Delfshavense Pim Kiderlen won meerdere races. 

De Maliebaan als bakermat van een jongensclub 

2022 is een mooi fietsjaar voor Utrecht. Op 19 augustus is de start van de Vuelta, nadat eerder al de Tour de France en de Giro d’Italia de Domstad aandeden. Ook mooi is het nieuws dat Utrecht op plek één staat in de Global Bicycle Cities Index 2022, een lijst met negentig grote steden over de hele wereld die zich bezighouden met fietsinfrastructuur, van verzekeringsbedrijf Luko.

In de hoge hal van Utrechts stadhuis hangt bijna bovenaan een schilderij dat de gevel van datzelfde complex laat zien vóór het in 1824-1826 werd verbouwd. Om het beter te bekijken kun je naar de raadzaal op de eerste verdieping. Het hangt dan nog steeds wat ver weg, terwijl er veel over is te vertellen. Het schilderij werd in 2001 door het K.F. Heinfonds aangekocht voor stad Utrecht en hangt in langdurig bruikleen in het stadhuis.
Een artikel door Jos de Meyere, kunsthistoricus en voormalig conservator oude kunst Centraal Museum.

La Vuelta Espana komt 19, 20 en 21 augustus 2022 naar Nederland. De renners beginnen op 19 augustus met een ploegentijdrit in Utrecht, daarna volgt een etappe van ’s-Hertogenbosch naar Utrecht en ten slotte een etappe met start en finish in Breda. 

Utrecht heeft vanaf 1023 een eeuwenlange geschiedenis van jaarmarkten en kermissen, toch is er van dat cultureel erfgoed niet veel meer te merken. Twee jaar lang al moest Utrecht de Piekenkermis missen als gevolg van Corona maatregelen. Ook in 2022 is het helaas niet gelukt, vanwege werkzaamheden aan de Maliebaan. Er was wel een markt op de Nachtgaalstraat. Door de herinrichting van de Maliebaan en het Malieblad is het moeilijker om de kermis een plek te geven, en om het verkeer goed te regelen. De vraag is of er nog een Piekenkermis komt op de Maliebaan…

Hoogleraar sociologie dr. Gerrit Jansen (1929-2021) promoveerde op De Eeuwige Kroeg, over de economische, culturele en zelfs politieke rol van het bruine café. Hij werd niet voor niets de kermisprofessor genoemd. Hij deed veel onderzoek naar kermissen, en schreef in 1987 het boek ‘Een roes van vrijheid. Kermis in Nederland’, en dat leidde tot de Piekenkermis. Hier een stuk uit zijn boek ‘Prettige Feestdagen. Utrechtse feesten in heden en verleden’ uit 2004.

De Provincie Utrecht introduceert vrijdag 15 juli het boek Voor de Boeg, een bundeling van verhalen over maritiem erfgoed. Over gevonden Romeinse schepen, historische kanalen, havens, trekschuiten, stoomschepen, botters als parels van de Zuiderzee, en heel veel meer. Het boek is in beperkte oplage gedrukt en gelukkig ook digitaal beschikbaar.

De stad Utrecht heeft veel cultureel erfgoed. De Nicolaïkerk, ook vaak Klaaskerk genoemd, is een van de twaalf binnenstadskerken die zijn opengesteld voor Kerken Kijken Utrecht, van 2 juni tot en met 11 november 2022. In de Nicolaïkerk is tot en met 11 november een fototentoonstelling over 900 jaar Nicolaïkerk-een baken in de stad. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie. 

In zijn vijfde bijdrage over groen erfgoed in Utrecht schrijft Michiel Plomp over de tuin van de familie Van Beresteyn aan de Utrechtse Stationsstraat nummer 6. De foto van de familie aan de achterkant van hun huis is exceptioneel, omdat er maar heel weinig oude foto’s bestaan waarop zowel tuinen als mensen zijn te zien. De foto zal gemaakt zijn als een portret van de familie met het personeel en niet zozeer als weergave van de tuin, maar dat doet er even niet toe. We zien er een stuk van en juist de combinatie van ‘binnen en buiten’, van cultuur en natuur, maakt deze afbeelding zo fascinerend.

Op dinsdag 7 juni werd Rampjaar 1672 herdacht en overdacht. Centraal stond Willem Joseph Baron van Ghent, de vice-admiraal en domkannunik die precies 350 jaar geleden stierf tijdens de Slag bij Solebay. Niet toevallig vond de bijeenkomst plaats in de Domkerk, waar het graf van Van Ghent te vinden is.

Onderstaande tekst is afkomstig uit de rubriek 'De Vondst' in het themanummer '50 jaar zorg voor Utrechts erfgoed' van Tijdschrift Oud-Utrecht en voorzien van extra plattegronden en doorsnedes (onderaan de tekst).

Het dubbeldikke themanummer van Tijdschrift Oud-Utrecht is op woensdagmiddag 8 juni gepresenteerd in het Stadhuis. Het gaat over '50 jaar zorg voor Utrechts erfgoed': een halve eeuw archeologie, bouwhistorie en monumentenzorg bij de gemeente Utrecht. Deze periode begon in 1972 met de aanstelling van Tarq Hoekstra als stadsarcheoloog, al snel gevolg door de eerste bouwhistoricus. Samen met monumentenzorg vormen deze disciplines tegenwoordig de afdeling Erfgoed.

Achter iedere voordeur zit een verhaal. Dat wordt duidelijk uit het voorbeeldige boek over het buurtje in Utrecht-Oost, bestaande uit de zes straten van de Zeeheldenbuurt ten oosten van de spoorlijn die de Biltstraat kruist. In tijdschrift Oud-Utrecht van oktober 2012 stond een korte bespreking van dit boek. Dat is inmiddels alweer tien jaar geleden. Reden om hier opnieuw aandacht te vragen voor Buurt van zeehelden, stille helden en andere mensen in Utrecht-Oost.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Een oorkonde, handvest of charter is een perkamenten blad waarop informatie staat geschreven. Meestal gaat het over afspraken, toezeggingen, nieuwe wetten of een verkoop van een stuk grond of een huis: de akte. Om aan te geven dat iedereen het met de afspraak en met de inhoud eens was, werd het document bezegeld. Het zegel was het waarmerk van echtheid en werd aan een strook vastgemaakt en onderaan vastgehecht aan het document.

‘Het is zeer wel mogelijk dat je Utrecht pas werkelijk kent, als je er verdwaald bent geweest.’ Dat schreef Clare Lennart in 1962 in haar overzichtswerk Utrecht. Stad en provincie. Dit informatieve boek over Utrecht staat 60 jaar later nog steeds bij veel Utrechters in de kast. Aan de hand van de prachtige foto’s van Wim Steffen en de teksten van Clare Lennart krijg je een uniek tijdsbeeld van de jaren zestig, toen Utrecht nog een provinciestad was waarin je kon verdwalen.