Oosterkade en Westerkade
In dit eeuwenoude Utrechtse gebied Tolsteeg aan de Vaartsche Rijn was altijd veel bedrijvigheid met schepen en handel, en er is veel nieuws te vinden: station Utrecht Vaartsche Rijn, herinrichting van de kades, een heuse Boekenbar, een muurschildering over natuurkundige Leonard Ornstein (wandelroute langs de muurschilderingen), en een plan voor terrassen op dekschuiten.
De basis voor de Ooster- en Westerkade is omstreeks 1122 gelegd toen de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede is afgedamd en het zuidelijk deel van de Oudegracht en de Vaartsche Rijn werd gegraven. De Ooster- en Westerkade hoorden bij de voorstad van Utrecht en zijn een regelrecht verlengstuk van de Oudegracht.
De Ooster- en Westerkade bestonden lang uit een aflopend talud met erven en overtuinen, net als in de begintijd van de Oudegracht. Het zwaartepunt van de voorstad was aan de Westerkade. Deze maakte deel uit van de doorgaande weg naar Jutphaas en Vreeswijk en werd als eerste omgevormd naar een doorlopende laad- en loskade die afliep naar het water. Tot 1930 bleef de oever met overtuinen aan de Oosterkade bestaan.
De beschoeiingen van de Ooster- en Westerkade werden in 1930 vervangen door hoge kademuren en de straten werden verbreed voor het toenemende autoverkeer. Vanwege grotere bedrijven aan de Oosterkade bleef deze nog in gebruik als loskade. De Westerkade kreeg een hek. In 2016 is het Station Utrecht Vaartsche Rijn geopend. De Ooster- en Westerkade lopen nu langs de Vaartsche Rijn onder het station door naar de Vondellaan en hebben opnieuw de functie als voorstad gekregen, het poortgebied van de binnenstad.
Route Vaartsche Rijn
Wie langs de Vaartsche Rijn vanaf het Ledig Erf in Utrecht naar Jutphaas en Vreeswijk fietst of vaart komt door een gebied waarin functies en landschappen elkaar in snel tempo afwisselen. Er is veel erfgoed te vinden en er zijn spectaculaire uitzichten over het water. Industrie en wonen, werken en recreatie, restanten van buitenplaatsen, land- en tuinbouw en sport, kades voor pleziervaart en sluizencomplexen, stedelijk en landelijk gebied: het is er allemaal en het ligt pal naast elkaar. Het is niet zo’n lange tocht, maar wel met omwegen, het hele kanaal heeft een lengte van circa 10 kilometer.
Mooie stukken zijn de Ooster- en Westerkade, de herontwikkelingen met erfgoed in Rotsoord, maar ook de oude dorpskernen Jutphaas en Vreeswijk in Nieuwegein, allen aan de Vaartsche Rijn.
Bronnen: Bert Poortman, Het Stegenboek van Utrecht (meer over het Stegenboek), Oud-Utrecht 2019, Canon stad Utrecht, Hans Renes, Nieuwe historische atlas van de stad Utrecht, 2020, Roland Blijdenstijn en Kees Volkers, Over historische wegen, 2018, Cultuurhistorische rapportage Vaartse Rijn, 2006.
Afbeelding in de header: Saftleven, gezicht vanaf de Tolsteegpoort op de Vaartsche Rijn, 1670, Centraal Museum
Gezicht op de Vaartscherijnbrug, Blitz, 1930, Het Utrechts Archief
Vaartscherijnbrug 2020
Westerkade
Westerkade vanuit het noorden, Blitz, 1930, Het Utrechts Archief
Westerkade, Blitz, 1931, Het Utrechts Archief
Van Winsen, 1880, Het Utrechts Archief
Muurschildering van De Strakke Hand
Bijlage(n)
Cultuurhistorie Vaartse Rijn