Buitenplaatsen langs de Vecht
De misschien wel mooiste rivier van Nederland is de Vecht. Het is een noordelijke aftakking van de Rijn en was een belangrijke verbinding van het Rijnland en Keulen via Utrecht naar Amsterdam en verder. Utrecht groeide dankzij Rijn en Vecht uit tot de grootste en belangrijkste middeleeuwse stad van de Noordelijke Nederlanden. Langs de Vecht was vrachtvervoer, kwamen ontginningen, baksteenfabrieken en verdedigingswerken. Later was de Vecht ook onderdeel van een netwerk van personenvervoer met trekschuiten en jaagpaden.
Kastelen
Er waren elf versterkte huizen en kastelen langs de Vecht, meestal bakstenen torens met grachten in verbinding met de Vecht. Ze speelden een rol als verdediging tussen het Sticht en Holland. Om strategische redenen vernietigden en beschadigden de Fransen na hun inval in 1672 veel kastelen en buitenplaatsen. Het uit de 13e eeuw daterende kasteel Oudaen werd gespaard omdat de eigenaren katholiek waren of een flink bedrag betaalden. Veel kastelen werden niet herbouwd. Vanaf Utrecht tot Breukelen vinden we nu nog de kastelen Zuylen, Oudaen, Gunterstein, Nijenrode.
Buitenplaatsen
In zo’n 400 jaar kwam het landschap met buitenhuizen en tuinen tot ontwikkeling langs de Vecht. De huizen zijn deftige stadshuizen, vaak blokvormig met zadeldak, versiering is er wel met beeldhouwwerk en smeedijzeren hekken. Niet het huis maar de kunstig aangelegde tuinen met theekoepel en ‘speeltuin’ zijn landelijke elementen. De voorgevel lag meestal naar de Vecht, de belangrijke transportader met zijn schone water. De meeste huizen werden verlaten na de Napoleontische tijd.
De stijl van de buitenplaatsen was meestal (Hollands) classicisme, zoals Huis ten Bosch in Maarssen, naar ontwerp van Jacob van Campen uit 1628. Andere en latere stijlen zijn ook te vinden, zoals Het huis Doornburgh in Maarssen, in 1721 herbouwd in Lodewijk IV stijl. Rupelmonde in Nieuwersluis heeft veel versiering in rococostijl, en het smeedijzeren rococo hek van Vreedenhoff in Loenen is het grootste en mooiste hek van de Vechtstreek.
De Vecht
Het werd in de 19e eeuw steeds drukker op de ondieper wordende Vecht, met grotere schepen. In 1890 werd het Merwedekanaal geopend aan de westkant van de Vecht en Utrecht, en later het Amsterdam Rijnkanaal. In 1812 kwam de Route Imperiale no.2 van Napoleon, een keizerlijke weg van Parijs naar Amsterdam, dit werd de Rijksstraatweg van Utrecht naar Amsterdam, later gevolgd door de Rijksweg A2 die verder weg lag. Veel van het historisch gegroeide landschap langs de Vecht is behouden, er is veel verdwenen, maar nog genoeg te zien langs misschien wel de mooiste rivier van Nederland.
Bronnen: Utrecht, Clare Lennart, 1963, Vechtspecial van Maandblad Oud-Utrecht, 1991, B. Olde Meierink, Kastelen en Ridderhofsteden in Utrecht, 1995.
Kijk voor meer informatie over de cultuur, geschiedenis en kunst van de Vechtstreek bij het Vechtstreekmuseum.
Slot Zuylen
Kasteel Oudaen
Gunterstein
Goudestein
Nijenrode
Rupelmonde
Nieuwerhoek
Veghtvliet
Huis ten Bosch
Vreedenhof
Overholland
Bijlage(n)
De scheepvaart op de Vecht
Buitenplaatsen langs de Vecht
Projectontwikkelaars aan de Vecht
Geografie en ontginning van de Vechtstreek