H. J. Schimmelplein - het bewaren waard, als geheel en als Post-’65-bouw
Het H. J. Schimmelplein (Schimmelplein) ligt wat verscholen achter de Vleutenseweg. Je ziet het niet in een oogopslag liggen. De reden waarom aandacht wordt besteed aan dit plein is omdat de Commissie Cultureel Erfgoed van Oud-Utrecht een Post-’65-lijst heeft opgesteld met daarop bijzondere gebouwen of plekken in Utrecht die in of na 1965 gebouwd zijn. Het Schimmelplein mag als geheel niet ontbreken op die lijst.
Het plein is onder andere te bereiken via de Bosboom Toussaintstraat en ligt achter het schoolgebouw. Dit gebouw is om mee te beginnen al bijzonder; het dak bestaat geheel uit een stuk en is geplaatst op het gebouw dat uit meerdere compartimenten bestaat. Elk klaslokaal bestaat uit een compartiment, waardoor het kleinschalig overkomt.
Twee vrouwen
Er doet op het internet een mythe de ronde over het ontstaan van het Schimmelplein. Ooit lagen hier volgens de verhalen, uitgestrekte weilanden in het bezit van een barones. Wie zij was en hoe zij heette vertelt de historie niet. Toen de gemeente de grond aankocht eiste zij als verkoopvoorwaarde dat een deel onbebouwd moest blijven en ‘eeuwigdurend beschikbaar moest zijn voor de jeugd’ aldus de mythe. Leuk, zo’n verhaal, maar er worden gegevens door elkaar gehaald. De gemeente zal de grond best van ‘een freule’ hebben gekocht. Een andere vrouw echter, gemeenteraadslid mevr. A. A. M. Hutten, stelde in 1924 voor om het terrein in te richten als speelplek. Een van de eerste vrouwelijke raadsleden zorgde ervoor dat er een speelplaats kwam, wat rond 1926 gebeurde. De kindertjes konden zich uitleven in een zandbak.
In harmonie
De woningen met de zogeheten speklagen zijn het oudst en opgeleverd tussen 1910 en 1920. Al in 1911 betrokken de eerste bewoners de nieuw gebouwde huizen. Meer dan honderd jaar later worden die huizen nog steeds bewoond. De huizen met de ronde voordeuren stammen uit de periode 1930-1940. Hier een daar is een plukje jaren ’80-bouw te vinden en de school is opgeleverd in 1995. Die diversiteit is een van de vele redenen waarom het plein zo uniek en bijzonder is. De bebouwing uit de verschillende tijdvakken vormt een harmonieus geheel.
Oase van groen met blauw
Het plein is ingericht in een verhard en een onverhard deel. Op het onverharde deel staan heel hoge bomen (wel van na de oorlog). Verderop zijn lagere leiplatanen geplant, die samen een dak vormen dat beschutting biedt bij heet weer. De klimatologische veranderingen in ogenschouw nemend, vormen de groene reuzen een groene long voor de buurt. De combinatie van het onverharde deel met groenvoorziening en mooie bomen, en met een open ruimte met een plein, een speeltuin, en met klimtoestellen is heel uniek. Omdat het plein zo groot is, zitten de functies van speelplaats, groen en geboomte elkaar niet in de weg. Het verharde deel is zo ingericht dat er ruimte is voor peuters en pubers om te spelen en te chillen. Ouders kunnen op de betegelde banken plaatsnemen. Het plein wordt gebruikt door jong en oud. De school gebruikt het plein in de pauze, voor lessen bij mooi weer en als gymplek.
Het plein wordt van de ene naar de andere kant opgedeeld door een stijlvolle strakke muur, bekleed met blauwe tegels. De tegelmuur deelt het plein als het ware in tweeën en vormt tegelijk een verbindend element. Bijna ongemerkt komt het hoogteverschil -uit de tijd dat het nog weiland was- terug. De bovenkant van de muur loopt in een rechte lijn van de ene naar de andere kant, terwijl deze in het midden van het plein dieper is; op die plek is de muur dus hoger. Ongeveer in het midden staat -eveneens blauw betegeld- een huisje (‘suikerspinhuisje’ genoemd), dat wordt beheerd door de omwonenden.
Beheergroep
Het plein nodigt uit om rond te wandelen. Dat is echter niet altijd zo geweest. In de jaren ’80 was het plein ernstig verwaarloosd. Het was een nare plek waar verslaafden rondhingen, vuilnis werd gedumpt en veel werd vernield. In 1987 sloegen een aantal bewoners de handen ineen om het op te knappen en richtten de Beheergroep Schimmelplein op. Met steun van de Gemeente werd het plein schoongemaakt, de oude kerk werd gesloopt en op de plek verrees het huidige schoolgebouw. Het plein werd door de architect van de school en die van de Gemeente, Michael van Leeuwen (werkzaam bij architectenbureau Sluijmer en Van Leeuwen) opnieuw ingericht.
De tijd mee
De Beheergroep had de tijd mee. De landelijke politiek vond ‘sociale vernieuwing’ belangrijk. Bewoners en andere partijen die bij het plein betrokken waren (onder andere de Beheergroep, de school, het wijkbureau, en de politie om overlast aan te pakken) werkten met elkaar samen. Uiteindelijk werd in een convenant in 2006 precies vastgelegd wie voor wat verantwoordelijk is. Iedere leeftijdsgroep wordt gestimuleerd het plein actief te gebruiken. De Beheergroep levert ideeën voor beheer en gebruik van het plein.
Het Schimmelplein is sterk verbeterd. De bewoners beheren het plein met ‘suikerspinhuisje’. Architect Van Leeuwen heeft goed nagedacht over de inrichting. Zo is er geen mogelijkheid tot wildparkeren. Het plein oogt open, het is van iedereen, en het wordt gebruikt door de omwonenden. Het is het hun plein. Het is een prettige plek; een prachtig groot en groep plein ergens in een wijk in Utrecht. Daarom en vanwege de geschiedenis en de unieke inrichting verdient het H. J. Schimmelplein zeker een plaats op de lijst Post65.
Tekst: Ester Smit. Foto’s: Marcella Dorigo
Bronnen:
Kippers, L. ‘Het fantastische verhaal achter het H.J. Schimmelplein – Nieuw Engeland in Utrecht’; www.opvallendutrecht.nl (geraadpleegd op 9 december 2020)
Suidman, D. ‘Geschiedenis Schimmelplein en Nieuw Engeland’; www.schimmelplein.nl (geraadpleegd op 9 december 2020)
Eddy Habben Jansen ‘Tussen spoor en pastoor. De geschiedenis van de Utrechtse wijk Nieuw Engeland’ (BigBusinesspublishers 2016) 44-51
Mondelinge toelichting tijdens een wandeling over een fijn plein van Kees Geevers.