26e Van der Monde-lezing
Processies in het laatmiddeleeuwse Utrecht en een onbekend handschrift
Op dinsdagavond 8 februari 2011 vond in de Pieterskerk te Utrecht de 26e Nicolaas van der Monde-lezing plaats. De spreker was drs. Casper Staal. Met meer dan 260 belangstellenden bleef geen plaats onbezet.
Het laatmiddeleeuwse leven was doortrokken van religie. Ook in Utrecht was de kerk bijna elke dag present. Een van de uitingen was de processie, een 'optocht' in het kerkgebouw of in de open lucht. Zingend en biddend zochten de processiegangers contact met de hemel, nu eens om God en zijn lieve heiligen te danken, dan weer om van alles over hen en de stad af te smeken.
Recentelijk dook in een familiearchief te Wijk bij Duurstede een onbekend middeleeuws liturgisch manuscript op waarin een aantal processies centraal staat. Het handschrift op perkament van 110 folio’s is een Utrechts processionale. Ondersteund met beelden en gezangen, en ook zelf zingend, heeft Casper Staal dit document tijdens de lezing tot leven gebracht.
Ook plaatste hij het handschrift in wat we al over processies in de stad weten en liet hij zien hoe dit Utrechtse werk zich verhoudt tot de processiegebruiken die we uit omringende bisdommen kennen.
Utrecht blijkt zich enerzijds te voegen in wat in de Latijnse christenheid aloud gebruik is, terwijl de kerk van Utrecht anderzijds eigen trekken, gebeden en gezangen vertoont.
Drs. Casper Staal (1946) studeerde indertijd aan de priesterseminaria van het aartsbisdom Utrecht. Hij veranderde van opleiding en studeerde vervolgens aan de Rijksuniversiteit Utrecht Nederlands, algemene literatuurwetenschap en kunstgeschiedenis. Sedert 1978 was hij werkzaam in het Museum Catharijneconvent, eerst in de sfeer van presentatie en educatie, later als conservator. Een van zijn aandachtsvelden is de katholieke liturgie en haar gebruiksvoorwerpen. Daarover publiceerde hij o.a. in het Jaarboek Oud-Utrecht en daarover hield hij voordrachten.